Totalitarisme, de kracht van de rattenvangers van het onbehagen

Tweede bijeenkomst over onderzoek en handvatten van Hannah Arendt om hedendaagse antidemocratische en totalitaire tendensen te herkennen en te duiden.

Philos-lezing: Totalitarisme, de kracht van de rattenvangers van het onbehagen (deel 2). Door Petra Bolhuis, filosoof en groot kenner van Hannah Arendt.

Na twee wereldoorlogen was het 'dit nooit meer' het begin van een brede steun voor democratie en samenwerking in Europa en Amerika. Vandaag de dag echter zie we dingen gebeuren die we tot voor kort voor onmogelijk hadden gehouden. In de eerste plaats natuurlijk Poetins wrede oorlog tegen Oekraïne. Maar ook Amerika, waar de vorige president zelf vooropging in het aanwakkeren van wantrouwen tegen instituties die de democratie moeten borgen; overheid, rechters en de vrije pers. Het Verenigd koninkrijk dat uit Europa stapt. Binnen Europa zien we de opkomst van partijen die tegen de democratie zijn, tegen Europa en die een nationalisme neerzetten dat verontrustend veel lijkt op dat van partijen in de twintiger jaren van de vorige eeuw.

Hoe kunnen we deze zorgelijke tendensen duiden en hoe voorkomen we dat we óf te gemakkelijk denken dat de geschiedenis zich herhaalt óf te gemakkelijk denken dat het allemaal zo'n vaart niet zal lopen?

Twee bijeenkomsten (19 april en 17 mei) over de uitkomsten van het onderzoek van Arendt van toen en haar handvatten om totalitaire tendensen te herkennen in de huidige tijd. Zij begreep dat we voor een werkelijk 'dit nooit meer' de wortels van het totalitarisme moesten opzoeken.